Η Εικονογραφία της Γεννήσεως του Χριστού


Η Εικονογραφία της Γεννήσεως του Χριστού, ξεκινά από εκείνα που λέει ο Ευαγγελιστής Λουκάς γι’ αυτήν και έχει και άλλα στοιχεία της παράδοσης της Εκκλησίας μας.

Η Φάτνη βρίσκεται στο κέντρο της εικόνας μέσα σε ένα μαύρο και σκοτεινό τριγωνικό σπήλαιο. Το Ευαγγέλιο όπως είναι γνωστό, δεν λέει τίποτα για σπήλαιο. Μας πληροφορεί όμως γι’ αυτό η παράδοση και μάλιστα η αρχαία. Το σκοτεινό χρώμα του σπηλαίου δεν μπαίνει τυχαία εκεί. Δείχνει τη σκοτεινιά του προχριστιανικού κόσμου, μέσα στην οποία λάμπει το κατάλευκο σπαργανωμένο βρέφος φωτίζοντάς το.

Μέσα στη Φάτνη είναι ξαπλωμένο το «Γεννηθέν παιδίο», τυλιγμένο σε λευκά σπάργανα. Αυτό είναι και το κέντρο της Εικόνας προς το οποίο συγκλίνουν τα πάντα.

Η Γέννηση του Χριστού μέσα στο σπήλαιο, λέει ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης, μοιάζει με το Πνευματικό Φως, που έλαμψε μέσα στα σκοτάδια του θανάτου, που τύλιγαν το ανθρώπινο γένος. 

Πάνω από τη Φάτνη βρίσκονται δύο ζώα, ένα βόδι κι ένα γαϊδουράκι. Η θέση τους στο κέντρο της εικόνας, δείχνει τη σπουδαιότητα που δίνει η Εκκλησίας μας, σε αυτή τη λεπτομέρεια. Χωρίς αμφιβολία, το να υπάρχουν εκεί τα δύο αυτά ζώα εξηγείται από την πρακτική ανάγκη:

Η Παρθένος ταξίδεψε καθισμένη πάνω σε ένα γαϊδουράκι και το βόδι το οδήγησε εκεί ο Ιωσήφ που ήθελε να το πουλήσει, για να βγάλει τα έξοδα του ταξιδιού. Την εξηγεί και η Προφητείας του Ησαϊα: «Γνωρίζει το βόδι τον ιδιοκτήτη του και ο όνος τη φάτνη του Κυρίου του. Ο Ισραήλ όμως δεν με γνωρίζει και ο λαός δεν με καταλαβαίνει». 

Ο Θεός κατεβαίνοντας στη γη και έχοντας γίνει άνθρωπος, δεν βρήκε θέση ανάμεσα στους ανθρώπους, γιατί αυτοί δεν τον δέχθηκαν. Το σπήλαιο και η φάτνη ανήκουν στα ζώα. Επίσης η παράσταση των ζώων κοντά στη φάτνη του Χριστού, θυμίζει και την Προφητεία του Αβακούμ: « Θα γνωριστείς ανάμεσα σε δύο ζώα».

Στο κέντρο μαζί με το Χριστό βρίσκεται και η μητέρα του Παναγία, ξαπλωμένη κοντά στο παιδί της, πάνω σε ένα στρωσίδι όπως συνηθίζεται στην Ανατολή. Η παρουσία της εκεί δείχνει πως στο σχέδιο του Θεού για τη Σωτηρία του Ανθρώπου βοηθά και το ανθρώπινο γένος.

Η Θεοτόκος Μαρία είναι η καινούρια Ευα. Όπως η πρώτη Ευα έγινε μητέρα των προχριστιανικών ανθρώπων, έτσι η νέα Ευα, η Μαρία, έγινε μητέρα της νέας ανθρωπότητος. Όμως η πρώτη έδωσε προσοχή στα λόγια του φιδιού μέσα στον Παράδεισο. Η δεύτερη άκουσε το χαιρετισμό του Αρχαγγέλου.

Για τη συμμετοχή της Παναγίας στη Σωτηρία μας, η εικόνα την παρουσιάζει σε μεγάλες διαστάσεις. Σε πολλές εικόνες είναι η πιο μεγάλη από όλα τα υπόλοιπα πρόσωπα.

Στο πάνω μέρος της εικόνας είναι ο χορός των Αγγέλων. Οι Άγγελοι έχουν διπλή υπηρεσία: Δοξολογούν το Θεό και φέρνουν καλές αγγελίες, Ευαγγέλια στους ανθρώπους. Στην εικόνα εκφράζεται αυτή η διπλή υπηρεσία τους, παριστάνοντας ένα τμήμα των αγγέλων προς τα πάνω, προς το Θεό και ένα άλλο προς τα κάτω, προς τους ανθρώπους.

Οι άνθρωποι αυτοί είναι οι ποιμένες, που επειδή έχουν καθαρή καρδιά μπορούν να επικοινωνούν με τον κόσμο του ουρανού και γίνονται οι πρώτοι μάρτυρες του θαύματος. Παριστάνονται στην εικόνα ακούγοντας τον ύμνο των Αγγέλων, καθώς ένας Άγγελος τους μιλάει και τους εξηγεί για το γεγονός της Γεννήσεως. Συχνά ένας από τους ποιμένες παίζει με τη φλογέρα του, ανακατεύοντας την ανθρώπινη μουσική τέχνη, με τον Αγγελικό Ύμνο.

Από την άλλη μεριά της εικόνας εικονίζονται οι Μάγοι, άλλοτε πεζοί και άλλοτε επάνω σε άλογα, κρατώντας τα δώρα τους, χρυσό, λίβανο και σμύρνα. Το Χρυσάφι το προσέφεραν, γιατί ο Χριστός είναι ο Βασιλιάς των αιώνων, το λιβάνι γιατί ο Χριστός είναι ο Θεός όλων και τη σμύρνα στον Αθάνατο Χριστό που θα έμπαινε στον τάφο για τρεις μέρες. Σημαίνουν λοιπόν τα δώρα το θάνατο και την Ανάστασή του. 

Μπροστά από τους μάγους, βαδίζει ο Αστέρας που τους οδηγεί και τους δείχνει τη Φάτνη. Η αχτίδα του Αστέρα που δείχνει τη φάτνη, ξεκινά από σημείο που βρίσκεται έξω από την εικόνα, από τον Ουρανό. Αυτό σημαίνει πως το άστρο δεν είναι μόνο ένα κοσμικό φαινόμενο, αλλά και ένας μηνυτής από τον ουρανό, που φέρνει μήνυμα στη γη ότι γεννήθηκε σε αυτήν εκείνος που ανήκει στον ουρανό. 

Επειδή οι μάγοι είναι αστρολόγοι, μαθαίνουν που γεννιέται ο Χριστός από ένα αστέρι. Με κάτι δηλαδή που μελετούν όπως λέει και το Απολυτίκιο της Εορτής: «… Εν αυτοί γαρ, οι τοις άστροις λατρεύοντες, υπό αστέρος εδιδάσκοντο…».

Στο κάτω μέρος της Εικόνας ζωγραφίζεται ο Ιωσήφ σκεπτικός για όλα όσα συμβαίνουν. Μπροστά του με τη μορφή ενός γέροντα ή ενός τσοπάνου ντυμένου με την προβιά, ο σατανάς που προσπαθεί να σπείρει αμφιβολία στην ψυχή του. Ο Ιωσήφ εικονίζεται στην άκρη της εικόνας και όχι μαζί με το παιδίο και τη μητέρα του, γιατί δεν είναι πατέρας, αλλά προστάτης του Ιησού και της Μαρίας.

Μένει ακόμα μια τρυφερή λεπτομέρεια στην εικόνα της Γεννήσεως του Χριστού. Η λεπτομέρεια του πρώτου λουτρού του βρέφους που ζωγραφίζεται στα δεξιά και κάτω της εικόνας. Το γεγονός είναι παρμένο από την παράδοση. 

Καθισμένη μια γριά, η Σαλώμη που κράτα στην αγκαλιά της το νεογέννητο γυμνό και δοκιμάζει το νερό στο χέρι της, ενώ μια μικρή χωρική με το τσεμπέρι, ρίχνει νερό για να κάνουν λουτρό του βρέφος.

Η σκηνή, αν και είναι της καθημερινής ζωής, δείχνει μια ακόμα φορά πως ο γεννηθείς ήταν πραγματικά άνθρωπος και είχε τις απαιτήσεις την ανθρώπινης φύσεως.


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου